Categoriearchief: in memoriam

Nel Wezel (1928-2022)

Door Tineke Schermerhorn

Op 24 oktober 2022 overleed Nel Wezel, waarmee ons een knipicoon is ontvallen. Nel werd geboren in Bergen (NH). Met haar man en later hun twee dochters woonden ze in de prachtige boerderij De Lepelaar in de Beemster. In 1965 verhuisden ze naar Alkmaar, naar het Polderhuis. Een geweldige woning met de prachtige polderkamer voor Nel, tot de nok toe gevuld met allerlei handwerkspullen en papier, hoewel toch erg opgeruimd.
In de Beemster was Nel lid van de Plattelandsvrouwen (thans: Vrouwen van Nu), zag dat er kniples werd gegeven, schreef zich in en kreeg les van Jannie (Jantje III) de Jong-Brouwer en van To van Waning. Nel verwachtte bij Jantje III les in patroonknippen, maar het bleek om papierknippen te gaan. Ze vond het direct geweldig. Al snel ging ze zelf lesgeven via de Plattelandsvrouwen, maar later ook via het Nivon in Heiloo en andere instellingen. Nels missie was om het ambacht van papierknipkunst over te dragen. Ze wilde dat het ambacht bleef bestaan en gaf dat graag door.
Nel gaf bijna heel Noord-Holland les in papierknippen en deed dat met niet aflatend enthousiasme. Leerlingen waren onder andere Janna van Zuijlen en Annie Langedijk. In Janna zag Nel een gepaste opvolgster voor het uitdragen van de papierknipkunst. Met Annie Langedijk volgde een levenslange vriendschap.
Nel kon goed uitleggen hoe de vlakverdeling het beste kon zijn, waarom dit of dat toch beter zwart of juist wit kon of net dat hoekje eraf. Boeiend, beeldend en betrokken liet ze leerlingen afbeeldingen uit de krant of uit een tijdschrift analyseren en gaf dan aan hoe die afbeelding in zwart-wit overgedragen kon worden.
Symboliek was een belangrijk thema in haar knipwerken. Langwerpige knipsels, dubbelgevouwen, hadden haar voorkeur. Dat knipte namelijk zo lekker bij de kachel. Ze hoefde daar niet bij na te denken, dat ging vanzelf. Nel droeg de volkskunst een warm hart toe, wat onder meer tot uiting kwam in de voorbeelden die ze aandroeg in haar lessen: broodplanken, haardschermen, uleborden, geboortelepels en zo meer.
Moderne knipwerken vond ze bijzonder en gebruik van kleur knippen interessant, maar persoonlijk hield zij het bij het zwart-wit knippen met volkskunstmotieven.
Nel was breed georiënteerd en geïnteresseerd in knipkunstuitingen, nationaal en internationaal. Dit alles betrok zij bij haar lessen.
Tijdens de lessen, op braderieën of waar ze ook was om het knippen te demonstreren, gaf Nel alle knipwerken die ze ter plekke maakte weg. Zodoende hebben alle cursisten wel een knipseltje van haar. En op het einde van de cursus ontvingen ze een kaart met de tekst die typerend is voor de ruimhartigheid van Nel: ‘Die op elke fout nauwkeurig let. Zo neem de schaar verbeter het’.
De drie stelregels van Nel waren:

  • Teken het liefst niet tevoren. Nel schatte ieders voorstellingsvermogen erg hoog in. Als je iets goed bekeek, dan vormde je daar zelf een intern beeld bij en dat knipte je dan ‘gewoon’. Ik ben bang dat ze velen ernstig overschatte. Ze had in elk geval zelf een enorm voorstellingsvermogen, daarom kon zij ‘gewoon’ van alles uit haar hoofd knippen. Maar was je niet met datzelfde voorstellingsvermogen toegerust en was tekenen toch wel handig, dan vond Nel dat prima, omdat ze zag dat het beter werkte dan zonder tekenen.
  •  Goed kijken, overal kun je inspiratie uit halen. De onderwerpen liggen gewoon op straat.
  • En misschien de belangrijkste stelregel: laat je niet beïnvloeden door anderen. Naknippen is oké als je even wilt nagaan hoe iets in elkaar zit, maar geef er daarna je eigen draai aan. Zelfexpressie, eigenheid en originaliteit waren erg belangrijk voor Nel. Ga je eigen gang, met jouw eigen kwaliteiten, alles is goed, er zijn geen wettelijke regels, als het maar uit jezelf komt.

Ik zou daar aan willen toevoegen: beleef vooral heel veel plezier aan het knippen.
Nel Wezel is 93 jaar geworden.

De biografische gegevens over Nel Wezel zijn onder meer afkomstig uit het interview voor de Knip-Pers dat Ieke Boosman had met Nel Wezel in 2007.

In herinnering

Door Annie Langedijk

Er was een avond met de Plattelandsvrouwen en Suus Messchaert belde me: ‘Annie heb je het gelezen, kniples van Nel Wezel’. Suus was betrokken bij het Westfries kostuum en kende Nel daarvan. Zo is het begonnen, met een grote groep. Eerst een hartje knippen, niet tekenen, herhalen, dan snap je het vanzelf. Suus en ik hadden en er meteen veel plezier in. Na zes lessen de winterstop en volgend jaar begonnen we weer opnieuw. Nel was een goede lerares, ze kon het goed uitleggen. Elke keer kregen we een opdracht waarna iedereen op zijn eigen wijze knipte. De groep werd kleiner, de ruimte groter en de koffie duurder. Mijn huis is klein, maar rekt aan alle kanten mee, dus hup naar het Hoenderpad. In de ochtend even de tafels en stoelen verzetten, twee kopjes koffie kostten 50 cent en dat is altijd zo gebleven. We hebben veel gedaan samen. Knipdagen organiseren met de knipsters van Texel, want daar gaf Nel ook les. Tesselaren zijn net als wij: je bedenkt iets en dan gewoon doen. Dagen met Heerhugowaard en Texel, een zaterdagknipdag. Hier hebben we Nel tot Opperknipster benoemd. Naar het Betje Wolffmuseum in Middenbeemster, het Westfries Museum in Hoorn, in de bieb, in het stadhuis, overal werd geknipt. Het is te veel om alles op te schrijven. We hebben altijd heel veel plezier gehad en tot rond 2005 heeft ze hier les gegeven. Altijd had ze iets nieuws bedacht, iets dat ze onderweg zag of net had gehoord of gelezen en wij hebben er altijd van genoten.

Jeannet Pasterkamp-Boerkoel (1946-2022)

Door Maja Houtman

Op 6 oktober is Jeannet Pasterkamp-Boerkoel overleden. Van 1999 tot 2003 was zij secretaris van de Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst en stond zij naast Loek Witkamp die voorzitter was. De eerste beginselen van de knipkunst leerde Jeannet van Marianne Zwaan. Later ontwikkelde ze zich in gezelschap van de Knipkring Oegstgeest. Ze bracht de klokkenkleedjes onder de aandacht onder andere door de expositie in het Nederlands Zilvermuseum te Schoonhoven en schreef een boek Drentse klokkenkleedjes. Ze stelde ook een lesboek samen voor beginnende knippers Papierknippen voor jong en oud, wat ze uitgaf in eigen beheer.
Voor de Knip-Pers schreef ze door de jaren heen achtergrondartikelen over schaar en papier en over de Chinese papierknipkunst. Over dat laatste schreef ze het boek Chinees Nieuwjaar en de Chinese Dierenriem, wat meteen een lesboek voor papierknippen was.
In 2016 stond een knipsel over de val van de Berlijnse muur van haar hand in de etalage van de plaatselijke boekwinkel. Over dat knipsel schreef ze in 2007: ‘De val van de muur in Berlijn in 1989 heeft grote indruk op mij gemaakt. Die zomer waren wij op een camping in Tsjecho-Slowakije; daar waren ook veel Oost-Duitsers. Daardoor wist ik hoe boos die mensen waren op hun leiders, hoe gelaten of wanhopig anderen waren, terwijl er ook enkelen hoopvol waren voor een betere toekomst. Toen uiteindelijk op 9 november het regime viel en daardoor na 28 jaar ook de ‘Muur’ in Berlijn, waren er mensen die sceptisch waren en angstig voor een onzekere toekomst, maar de meesten kwamen vol vreugde en vertrouwen door de bres in de muur. Op mijn knipsel herinneren de kruisen met de bloemen aan hen, die bij een vluchtpoging om het leven zijn gekomen, terwijl de luchtballon symbool is voor de mensen die door een gewaagde vluchtpoging de vrijheid bereikt hebben. Rechts is de graffiti op de muur te zien.
De muur is weg, het prikkeldraad doorgeknipt, Duitsland is weer één land. Nu leeft iederéén er in vrede en vrijheid.’

In 2020 belde ik Jeannet met de vraag haar artikelen digitaal beschikbaar stellen. Ze was heel blij met dat aanbod en vond het fijn dat haar artikelen breed werden verspreid en eenvoudig bereikbaar werden voor andere geïnteresseerden. Het digitaliseringsproces is nog niet voltooid, maar graag nodig ik u uit om te kijken op www.knipacademie.nl naar verschillende artikelen van Jeannet.

Joke Verhave (1945-2020)

Joke was al lid van onze vereniging vanaf het eerste begin. Samen met haar man Jan Peter publiceerde zij in iedere uitgave van de Knip-Pers een artikel over de Nederlandse papierknipkunst. Zij namen ons mee in de geschiedenis van dit oude ambacht in hun verhalen voorzien van prachtige illustraties.
Ik was al enige tijd bestuurslid toen ik de voorzittershamer overnam en in diezelfde vergadering werd Joke gekozen tot penningmeester. Het klikte direct en dit was de start van een hele prettige periode niet alleen voor ons beiden, dit gold voor het hele bestuur.
Er is in die jaren veel gebeurd. Joke deed niet alleen de financiën, maar zat ook vol ideeën. Zo nam ze contact op met Geertje Aalders, illustrator en papierknipster en dit monde uit in een aantal workshops in Utrecht, die heel gezellig en leerzaam bleken.
In deze bestuursperiode kwam ook de plaatsing van de papierknipkunst op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland tot stand. Daar gingen heel wat vergaderingen en bijeenkomsten aan vooraf die door diverse bestuursleden waaronder ook Joke werden bezocht. En de gehele papierwinkel die dit met zich meebracht nam zij voor haar rekening.

Rusland
In 2010 werden Joke en ik uitgenodigd voor een symposium in Moskou. Dit was een unieke ervaring. Wij werden hier als de enige niet Russische gasten in de watten gelegd. Tijdens het symposium gaf Joke een presentatie over de Nederlands Knipkunst voorzien van prachtige beelden. Mede doordat wij al die dagen en kunsthistoricus tevens tolk/vertaler tot ons beschikking hadden, was dit voor iedereen te volgen. Ook hebben we nog diverse museums en tentoonstellingen bezocht. Deze reis was een hele unieke ervaring.

In 2013 vierden we het 30-jarig jubileum van de vereniging in Westerbork. Het waren twee dagen met naast de jaarvergadering een heel gevarieerd programma. Alle leden van het eerste uur werden in het zonnetje gezet. Aan het begin van het middagprogramma gebeurde er iets wat niet op het programma stond vermeld. Joke en Jan Peter werden naar voren geroepen en toegesproken door de burgemeester van hun eigen woonplaats en mochten uit zijn handen beiden een Koninklijke onderscheiding in ontvangst nemen.

Ik denk met heel veel plezier terug aan deze periode en ik denk velen met mij. Joke overleed 24 december 2020 op 75-jarige leeftijd.

Marjan Draaisma