Herinnering aan Lya.

Mijn eerste contact met Lya was bij een kunsttentoonstelling waar ook een hoekje werd vrij gelaten voor de knipkunst. Omdat ik dat niet alleen wilde doen werd ik in contact gebracht met Lya en samen hebben we ons “kniphoekje” ingevuld. We zaten er samen enkele dagen en dat was zo geslaagd dat ze vroeg of ik bij haar knipkring wilde komen. Zo gezegd zo gedaan en met een andere knipvriendin van mij zit ik al ruim 30 jaar bij deze knipkring.

Lya was een zeer geliefde, bescheiden en zeer creatieve vrouw die vanaf de oprichting lid was van de landelijke vereniging; ze zat in de beginjaren ook zes jaar in het landelijk bestuur.

Ze was zeer gemotiveerd en vertelde onze groep graag alles over het papierknippen. Zelf verdiepte ze zich in de opdrachten die wij elkaar gaven (en nog geven) en er kwamen dan de mooiste en leukste dingen uit, gekleurd of zwart-wit. Ze kon bijzonder fijn en klein knippen en toen haar dat in de laatste jaren  niet meer zo goed lukte, had ze daar veel moeite mee; haar knipsels werden door menigeen bewonderd.  Tot het laatst is ze blijven knippen, zoals ook de adreswijziging naar het Verzorgingshuis begin dit jaar.

In de loop van de jaren knipte ze op braderieën, exposities  en derglijke met verschillende leden van onze kring.  We hebben daar hele leuke, gezellige herinneringen aan,  zeker ook de landelijke Contactdag in  Roosendaal enige jaren geleden.

Ze inspireerde onze knipkring en  we gaan  deze fijne knipvriendin zeker missen.
Marianne van de Waal

Lya Klein Swormink uit Roosendaal was een bescheiden vrouw, die geweldig mooi kon knippen. Op 26 mei 2024 overleed ze in Roosendaal.

Ineke van Rooij, lid van knipkring Knipkracht 8, vertelde dat ze kennis maakte met de papierknipkunst in het museum in Westerbork. Thuis in Brabant ontdekte ze dat ze een papierkniptentoonstelling in De Kastanje in Bergen op Zoom net gemist had.
Toch wilde ze knippen en ze nam contact op met Dineke Pierrot. Samen kwamen ze tot de conclusie dat ze les wilden hebben en zo kwamen ze bij Lya terecht. Ineke werkte graag met gekleurd papier, iets waar niet iedereen gecharmeerd van was. Lya ontdekte later het plezier van werken met gekleurd papier en gebruikte het graag als accent in haar knipwerk.

Lya kon een foto als uitgangspunt nemen, maar gaf er al tekenend een eigen draai aan, waardoor ze altijd origineel werk maakte. Ze knipte van alles, vaak bloemen en dieren. Ze was heel creatief en fantasierijk. Als de knipkring elkaar een opdracht had gegeven, ontwierp ze altijd iets nieuws.

Lya zat van 1987-1993 in het bestuur van onze vereniging en knipte in die jaren veel illustraties voor de Knip-Pers.

Haar zoon Hans schreef ons: “Tientallen jaren was zij actief met haar knipwerken. Was lid van de knipkring  ‘Knip Kracht 8’ en jarenlang bestuurslid van uw vereniging. Zij was enthousiast en geëngageerd papierknipster en was tot kort voor haar dood hier nog actief mee. Hoe bijzonder is het dan dat ik juist nu eens een blik heb geworden in mijn moeders lijfblad ‘De Knip-Pers’ van juni 2024 en u navraag doet op bladzijde 41 onder de rubriek “Wie herkent u?”. Op de eerste rij, de derde dame van links, wiens gezicht helemaal in beeld is en met een grote lach op het gezicht, dat is mijn moeder!”

door Ria Groot

Annie Mens, zo kenden wij haar in Enkhuizen; Langedijk was voor vreemden. Annie was altijd gastvrij, velen kwamen even bij haar aan voor een ‘koppie’. Dan keek je even naar binnen en kreeg je een zwaai: “kom maar…”. Ze hield heel veel van bloemen en vogels. Toen buren een keer zeiden dat ze door het voeren van de vogels kauwtjes lokte, antwoordde Annie: “Dat is toch de bedoeling? Daarom voer ik ze, dat zijn ook vogels”.

In de woonkamer stond aan één kant haar werktafel. Bomvol met allerlei materiaal om te knippen en plakken. Het mooie papier zat in houten kistjes in de kast waarin nog veel meer lag voor haar hobby’s. Aan de wand hing een knipsel van haar tante. Ik weet niet of dat haar inspireerde om te gaan knippen, maar het was dus wel een bekende handvaardigheid in de familie.
Annie knipte heel traditioneel: zwanen, harten, vlinders, maar ook wel hele andere dingen. Van kleine tot heel grote knipsels ter gelegenheid van huwelijk en geboorten. Prachtig werk! Verder maakte ze ook veel kaarten, waarvan de meeste met ragfijne knipsels.
Regelmatig combineerde Annie knipwerk met andere creativiteit. Voor Pasen ging ze dit jaar bij haar vrienden langs met een mandje, gemaakt van een kartonnen bekertje met daaromheen gevlochten wol, met eieren en een paashaas of paashazin. Ze liet me ook een keer een geboorte-muziekdoosje met knipsel zien.
Annie’s motto was: knippen doe je omdat je er plezier in hebt! Ze knipte overal, ook in de wachtkamer bij de dokter. Daarmee leidde ze de wachtende mensen af en waren zij minder gespannen. De dokter zei daarom tegen haar: “Kom maar vaker knippen hier”.
Annie heeft jarenlang elke Contactdag bezocht. Op een ervan leerde ze Rob Miesen kennen. Er was een opdracht om elk een bij elkaar passend knipsel te maken. Maar het paste niet… De een was veel te groot en de ander veel te klein. Hun conclusie was dan ook dat het met hen samen niks zou worden, maar ze bleven wel contact houden.

Annie was jarenlang heel actief in de knipkring Enkhuizen. Deze kwam een tijd lang bijeen in haar huis. Er werd gezorgd dat iedereen aan een grote tafel kon zitten. Het was een grote kring die veel contact had met andere knipkringen in Noord Holland. Naar mate de kring groeide en de tafel te klein werd, verhuisden bijeenkomsten naar een kerk. Samen met de Enkhuizer knipkring organiseerde Annie ook een contactdag.

Mijn moeder heeft ooit een knipworkshop bij Annie gedaan. Voor mij was dat de aanleiding om te gaan knippen. Annie gaf overigens allerhande workshops en nam overal de tijd voor. Annie nam en waardeerde je zoals je was en had veel nuchtere humor, daarom kwam ik zo graag bij haar langs als ik in Enkhuizen was.

door Marjan Draaisma

Annie Langedijk is een bekende naam in de papierknipkunst, om haar techniek en om het de ander plezierig te maken. In 1981 mocht ik haar in Enkhuizen, waar een cursus papierknipkunst werd georganiseerd, leren kennen. Bij deze (vervolg)cursus bood Annie hulp en andere hand- en spandiensten aan, omdat Nel Wezel (feitelijk lesgeefster) niet aanwezig kon zijn. Na deze kennismaking van zes lessen zijn wij met circa twintig dames onder de professionele leiding van Nel Wezel – die ook aan andere dames in den lande lesgaf – spontaan doorgegaan.

Wij knipten in buurthuis De Witte Duif, maar vanwege de kosten (de reiskosten van onze juf moesten immers ook betaald worden) zijn wij uitgeweken naar de kerk in de Klopperstraat in Enkhuizen. Van hieruit hebben wij een regionale dag met de groepen uit Uitgeest en Heiloo georganiseerd; ook zijn wij op Texel uitgenodigd. Het spreekt voor zich dat Annie zich met hart en ziel inzette.
In deze periode is ook de Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst opgericht (1983), waarvan onder andere Annie lid van het eerste uur is geweest. Er kwamen landelijke contactdagen die wij samen bezochten en tijdens de contactdagen kwam immer de vraag waar deze het volgende jaar zou plaatsvinden. Enkhuizen (lees: Annie en haar groep) heeft dit driemaal op zich genomen en ook Texel liet zich met de hulp van Annie (en haar cursisten) van de goede kant zien.

Nadat de groep kleiner werd, verhuisden wij naar Annie’s huis aan het Hoenderpad. Hier werden maandelijks de stoelen klaargezet en onder leiding van Nel probeerden wij ons verder te bekwamen. Na 25 jaar lesgeven in Enkhuizen werd Nel door de groep gehuldigd en werd het schaartje overgedragen aan Annie. Er volgde een uitnodiging vanuit Moergestel waar met een kunstmarkt teruggegaan werd in de tijd. De dag begon met een kerkdienst die zo vroeg begon dat ons werd toegestaan deze te missen. Hierna volgde een Brabantse koffietafel die door de pastoor geopend werd met een borrel, waarna het feest op de kunstmarkt losbarstte. Omdat er geen prijzen waren voor de winnaars van de spelletjes bood Annie spontaan het door ons zo ijverig gemaakte knipwerk als trofee aan. Buiten ons medeweten gingen omstanders met de Brabantse pet rond en van het bedrag dat ons als ‘onkostenvergoeding’ werd overhandigd, zijn wij ’s-avonds in Hilvarenbeek gezellig uit eten geweest.

Annie reed graag met mij mee (zij genoot daar erg van) en samen bezochten wij veel plaatsen in Nederland om mensen kennis te laten maken met vaardigheden die je kunt uitvoeren met schaar en papier. Toen Annie hoorde dat mijn man jaarlijks naar Geijsteren (Limburg) ging, nodigde zij zichzelf en mij uit om mijn man in Geijsteren af te zetten en samen verder te gaan naar Siebengewald, waar Rob en Mientje Miesen woonden. Zij hadden Annie meermalen uitgenodigd, maar het was er nooit van gekomen om hierop in te gaan. Dit bijzonder aangename bezoek hebben wij nog een aantal keer herhaald.
Ook moet vermeld worden dat Annie mij aanspoorde om in het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst te stappen. Op een dergelijk verzoek kon je gewoon geen neen zeggen.

Annie, mede namens de groep Enkhuizen wil ik je bedanken voor je inzet, alles wat je voor ons hebt gedaan, maar bovenal voor de persoon die jij, Annie, bent geweest.

Door Tineke Schermerhorn

Op 24 oktober 2022 overleed Nel Wezel, waarmee ons een knipicoon is ontvallen. Nel werd geboren in Bergen (NH). Met haar man en later hun twee dochters woonden ze in de prachtige boerderij De Lepelaar in de Beemster. In 1965 verhuisden ze naar Alkmaar, naar het Polderhuis. Een geweldige woning met de prachtige polderkamer voor Nel, tot de nok toe gevuld met allerlei handwerkspullen en papier, hoewel toch erg opgeruimd.
In de Beemster was Nel lid van de Plattelandsvrouwen (thans: Vrouwen van Nu), zag dat er kniples werd gegeven, schreef zich in en kreeg les van Jannie (Jantje III) de Jong-Brouwer en van To van Waning. Nel verwachtte bij Jantje III les in patroonknippen, maar het bleek om papierknippen te gaan. Ze vond het direct geweldig. Al snel ging ze zelf lesgeven via de Plattelandsvrouwen, maar later ook via het Nivon in Heiloo en andere instellingen. Nels missie was om het ambacht van papierknipkunst over te dragen. Ze wilde dat het ambacht bleef bestaan en gaf dat graag door.
Nel gaf bijna heel Noord-Holland les in papierknippen en deed dat met niet aflatend enthousiasme. Leerlingen waren onder andere Janna van Zuijlen en Annie Langedijk. In Janna zag Nel een gepaste opvolgster voor het uitdragen van de papierknipkunst. Met Annie Langedijk volgde een levenslange vriendschap.
Nel kon goed uitleggen hoe de vlakverdeling het beste kon zijn, waarom dit of dat toch beter zwart of juist wit kon of net dat hoekje eraf. Boeiend, beeldend en betrokken liet ze leerlingen afbeeldingen uit de krant of uit een tijdschrift analyseren en gaf dan aan hoe die afbeelding in zwart-wit overgedragen kon worden.
Symboliek was een belangrijk thema in haar knipwerken. Langwerpige knipsels, dubbelgevouwen, hadden haar voorkeur. Dat knipte namelijk zo lekker bij de kachel. Ze hoefde daar niet bij na te denken, dat ging vanzelf. Nel droeg de volkskunst een warm hart toe, wat onder meer tot uiting kwam in de voorbeelden die ze aandroeg in haar lessen: broodplanken, haardschermen, uleborden, geboortelepels en zo meer.
Moderne knipwerken vond ze bijzonder en gebruik van kleur knippen interessant, maar persoonlijk hield zij het bij het zwart-wit knippen met volkskunstmotieven.
Nel was breed georiënteerd en geïnteresseerd in knipkunstuitingen, nationaal en internationaal. Dit alles betrok zij bij haar lessen.
Tijdens de lessen, op braderieën of waar ze ook was om het knippen te demonstreren, gaf Nel alle knipwerken die ze ter plekke maakte weg. Zodoende hebben alle cursisten wel een knipseltje van haar. En op het einde van de cursus ontvingen ze een kaart met de tekst die typerend is voor de ruimhartigheid van Nel: ‘Die op elke fout nauwkeurig let. Zo neem de schaar verbeter het’.
De drie stelregels van Nel waren:

• Teken het liefst niet tevoren. Nel schatte ieders voorstellingsvermogen erg hoog in. Als je iets goed bekeek, dan vormde je daar zelf een intern beeld bij en dat knipte je dan ‘gewoon’. Ik ben bang dat ze velen ernstig overschatte. Ze had in elk geval zelf een enorm voorstellingsvermogen, daarom kon zij ‘gewoon’ van alles uit haar hoofd knippen. Maar was je niet met datzelfde voorstellingsvermogen toegerust en was tekenen toch wel handig, dan vond Nel dat prima, omdat ze zag dat het beter werkte dan zonder tekenen.
•  Goed kijken, overal kun je inspiratie uit halen. De onderwerpen liggen gewoon op straat.
• En misschien de belangrijkste stelregel: laat je niet beïnvloeden door anderen. Naknippen is oké als je even wilt nagaan hoe iets in elkaar zit, maar geef er daarna je eigen draai aan. Zelfexpressie, eigenheid en originaliteit waren erg belangrijk voor Nel. Ga je eigen gang, met jouw eigen kwaliteiten, alles is goed, er zijn geen wettelijke regels, als het maar uit jezelf komt.

Ik zou daar aan willen toevoegen: beleef vooral heel veel plezier aan het knippen.
Nel Wezel is 93 jaar geworden.

De biografische gegevens over Nel Wezel zijn onder meer afkomstig uit het interview voor de Knip-Pers dat Ieke Boosman had met Nel Wezel in 2007.

In herinnering

Door Annie Langedijk

Er was een avond met de Plattelandsvrouwen en Suus Messchaert belde me: ‘Annie heb je het gelezen, kniples van Nel Wezel’. Suus was betrokken bij het Westfries kostuum en kende Nel daarvan. Zo is het begonnen, met een grote groep. Eerst een hartje knippen, niet tekenen, herhalen, dan snap je het vanzelf. Suus en ik hadden en er meteen veel plezier in. Na zes lessen de winterstop en volgend jaar begonnen we weer opnieuw. Nel was een goede lerares, ze kon het goed uitleggen. Elke keer kregen we een opdracht waarna iedereen op zijn eigen wijze knipte. De groep werd kleiner, de ruimte groter en de koffie duurder. Mijn huis is klein, maar rekt aan alle kanten mee, dus hup naar het Hoenderpad. In de ochtend even de tafels en stoelen verzetten, twee kopjes koffie kostten 50 cent en dat is altijd zo gebleven. We hebben veel gedaan samen. Knipdagen organiseren met de knipsters van Texel, want daar gaf Nel ook les. Tesselaren zijn net als wij: je bedenkt iets en dan gewoon doen. Dagen met Heerhugowaard en Texel, een zaterdagknipdag. Hier hebben we Nel tot Opperknipster benoemd. Naar het Betje Wolffmuseum in Middenbeemster, het Westfries Museum in Hoorn, in de bieb, in het stadhuis, overal werd geknipt. Het is te veel om alles op te schrijven. We hebben altijd heel veel plezier gehad en tot rond 2005 heeft ze hier les gegeven. Altijd had ze iets nieuws bedacht, iets dat ze onderweg zag of net had gehoord of gelezen en wij hebben er altijd van genoten.

Door Maja Houtman

Op 6 oktober is Jeannet Pasterkamp-Boerkoel overleden. Van 1999 tot 2003 was zij secretaris van de Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst en stond zij naast Loek Witkamp die voorzitter was. De eerste beginselen van de knipkunst leerde Jeannet van Marianne Zwaan. Later ontwikkelde ze zich in gezelschap van de Knipkring Oegstgeest. Ze bracht de klokkenkleedjes onder de aandacht onder andere door de expositie in het Nederlands Zilvermuseum te Schoonhoven en schreef een boek Drentse klokkenkleedjes. Ze stelde ook een lesboek samen voor beginnende knippers Papierknippen voor jong en oud, wat ze uitgaf in eigen beheer.
Voor de Knip-Pers schreef ze door de jaren heen achtergrondartikelen over schaar en papier en over de Chinese papierknipkunst. Over dat laatste schreef ze het boek Chinees Nieuwjaar en de Chinese Dierenriem, wat meteen een lesboek voor papierknippen was.
In 2016 stond een knipsel over de val van de Berlijnse muur van haar hand in de etalage van de plaatselijke boekwinkel. Over dat knipsel schreef ze in 2007: ‘De val van de muur in Berlijn in 1989 heeft grote indruk op mij gemaakt. Die zomer waren wij op een camping in Tsjecho-Slowakije; daar waren ook veel Oost-Duitsers. Daardoor wist ik hoe boos die mensen waren op hun leiders, hoe gelaten of wanhopig anderen waren, terwijl er ook enkelen hoopvol waren voor een betere toekomst. Toen uiteindelijk op 9 november het regime viel en daardoor na 28 jaar ook de ‘Muur’ in Berlijn, waren er mensen die sceptisch waren en angstig voor een onzekere toekomst, maar de meesten kwamen vol vreugde en vertrouwen door de bres in de muur. Op mijn knipsel herinneren de kruisen met de bloemen aan hen, die bij een vluchtpoging om het leven zijn gekomen, terwijl de luchtballon symbool is voor de mensen die door een gewaagde vluchtpoging de vrijheid bereikt hebben. Rechts is de graffiti op de muur te zien.
De muur is weg, het prikkeldraad doorgeknipt, Duitsland is weer één land. Nu leeft iederéén er in vrede en vrijheid.’

In 2020 belde ik Jeannet met de vraag haar artikelen digitaal beschikbaar stellen. Ze was heel blij met dat aanbod en vond het fijn dat haar artikelen breed werden verspreid en eenvoudig bereikbaar werden voor andere geïnteresseerden. Het digitaliseringsproces is nog niet voltooid, maar graag nodig ik u uit om te kijken op www.knipacademie.nl naar verschillende artikelen van Jeannet.

Joke was al lid van onze vereniging vanaf het eerste begin. Samen met haar man Jan Peter publiceerde zij in iedere uitgave van de Knip-Pers een artikel over de Nederlandse papierknipkunst. Zij namen ons mee in de geschiedenis van dit oude ambacht in hun verhalen voorzien van prachtige illustraties.
Ik was al enige tijd bestuurslid toen ik de voorzittershamer overnam en in diezelfde vergadering werd Joke gekozen tot penningmeester. Het klikte direct en dit was de start van een hele prettige periode niet alleen voor ons beiden, dit gold voor het hele bestuur.
Er is in die jaren veel gebeurd. Joke deed niet alleen de financiën, maar zat ook vol ideeën. Zo nam ze contact op met Geertje Aalders, illustrator en papierknipster en dit monde uit in een aantal workshops in Utrecht, die heel gezellig en leerzaam bleken.
In deze bestuursperiode kwam ook de plaatsing van de papierknipkunst op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland tot stand. Daar gingen heel wat vergaderingen en bijeenkomsten aan vooraf die door diverse bestuursleden waaronder ook Joke werden bezocht. En de gehele papierwinkel die dit met zich meebracht nam zij voor haar rekening.

Rusland
In 2010 werden Joke en ik uitgenodigd voor een symposium in Moskou. Dit was een unieke ervaring. Wij werden hier als de enige niet Russische gasten in de watten gelegd. Tijdens het symposium gaf Joke een presentatie over de Nederlands Knipkunst voorzien van prachtige beelden. Mede doordat wij al die dagen en kunsthistoricus tevens tolk/vertaler tot ons beschikking hadden, was dit voor iedereen te volgen. Ook hebben we nog diverse museums en tentoonstellingen bezocht. Deze reis was een hele unieke ervaring.

In 2013 vierden we het 30-jarig jubileum van de vereniging in Westerbork. Het waren twee dagen met naast de jaarvergadering een heel gevarieerd programma. Alle leden van het eerste uur werden in het zonnetje gezet. Aan het begin van het middagprogramma gebeurde er iets wat niet op het programma stond vermeld. Joke en Jan Peter werden naar voren geroepen en toegesproken door de burgemeester van hun eigen woonplaats en mochten uit zijn handen beiden een Koninklijke onderscheiding in ontvangst nemen.

Ik denk met heel veel plezier terug aan deze periode en ik denk velen met mij. Joke overleed 24 december 2020 op 75-jarige leeftijd.

Marjan Draaisma